La dama guerrera. La leyenda de Ana de Velasco

XVI. mendeko Nafarroan, Gaztelako konkistaren aurrerapen betean, amore eman nahi ez duen markesa setatsua izango da komedia erako kontakizun historiko honetako gunea; markesa leiala izango da gertaerekin eta desleiala hainbanatzeko moduekin. La princesa prometida —aurten 25. urtemuga betetzen du—mitikoaren ildoko produkzioa da, gaztelu, bilau, andre eta guzti; andrea ez da egoera larrian aurkitzen den dama gaztea eta juglarea ez da juglarea bakarrik, eta haren bertsoek ere ez dute beti errima errespetatzen.

XVI. mendea da. Gaztelako tropak, aurrean Villalba Koronel beldurgarria dutela, Nafarroako lautadan barrena doaz. Cisneros Cardenalak aginduta, tokiko nobleen boterearen beldur, Nafarroako gotorleku guztiak suntsitzen ari dira Gaztelako Koroaren izenean. Marcillaren Gazteluan, markesa okerrena entzuteko prestatzen da Villalbaren mezulariak iristen direnean. Horiek mezu argia ekarriko diote; alegia, herriak amore eman behar du, eta gaztelua eroriko da. Baina markesa egoskorra ez dago bere eleketatik ateratzeko prest. Orduan, bien arteko pultsuari hasiera emango zaio, eta, lehoi basatien moduan, beren jarrera apurtezinari eutsiko diote, baina, nor izango da ehiztaria eta nor harrapakina?
Gazteluan egingo den otordu handiarekin iritsiko da ekintzaz, kolorez eta zorroztasunez betetako amaiera. Inor ez da izango ematen duena eta ezer ez da aterako aurreikusitakoaren arabera.